ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ၸၢႆးပၢၼ်းၸိင်ႇ။
ၸိုဝ်ႈပေႃႈ ၽြႃးတၵ်ႉၵႃႇယွတ်ႈၶမ်း။
ၸိုဝ်ႈမႄႈ ၽြႃးတၵ်ႉတႃႇၼၢႆးယွတ်ႈၶမ်း။
ပီၵိူတ်ႇ ပီပုတ်ႉထ 2435 ၼီႈ၊ ၵေႃးၸႃႇ 1254 ၊ လိူၼ်သီႇလွင်ႈ 1 ၶမ်ႈ၊ ဝၼ်းၽတ်း။
တီႈၵိူတ်ႇ ဝၢၼ်ႈပႃႇၵႄႇ၊ မိူင်းၶၢင်၊ ဢိူင်ႇမိူင်းသူႈ။
ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ – ၶၢဝ်းတၢင်းႁဵၼ်းပၺ်ႇၺႃႇလိၵ်ႈလၢႆးၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၼႆႉ ဢႃႇယုလႆႈ 14 ၶိုၼ်ႈယူႇဝတ်ႉၵျွင်း ဝၢၼ်ႈမိူင်းၶၢင်၊ ႁဵတ်းၵပ်ႉပီႇလႆႈသွင်ဝႃႇ၊ ၼုင်ႈသၢင်ႇၵၢၼ်း လႆႈၸိုဝ်ႈ ပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ၊ ယူႇၵပ်းဢုပဵၸ်ႉသေႇ သြႃႇၸဝ်ႈဝႃႇၼိုင်ႈ၊ ဢႃႇယုလႆႈ 17 ၶၢႆႉမိူဝ်း ယူႇဝတ်ႉၵျွင်းဝၢၼ်ႈယူၵ်ႇ ဢိူင်ႇမိူင်းၵေးသီး ဝၢၼ်ႈၸၢမ်၊ တမ်ႈတီႈၸဝ်ႈၶူးလူင်ဝၼ်ႇၼ။ ႁဵၼ်းဢဝ်တၢင်းမေႃ လိၵ်ႈလၢႆး၊ ၵပျႃႇ (ဝွၵ်း) လင်ႇၵႃႇ၊ ၽႃႇသႃႇတၢင်းမေႃတႆး၊ ယူႇႁိုင်ထိုင်ထူၼ်ႈ 3 ဝႃႇ။ ဢႃႇယုတဵမ် 20 ၼႂ်းပီၵေႃးၸႃႇ 1274 လိူၼ်သၢမ်မႂ်ႇ 7 ၶမ်ႈ၊ ၽြႃးတၵ်ႉၵႃႇပူႇလွႆမၢၼ်ႇသႅင် ၼၢႆးလွႆမၢၼ်ႇသႅင်၊ ၼၢင်းသူၺ်ႇၶဝ် ယွၼ်းၶၢမ်ႇ/ႁပ်ႉတုင်းပဵၼ် ရႁၢၼ်းတၵ်ႉၵႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ၼမ်ႉပႃတႅပ်း ႁဵတ်းဢုပဵၸ်ႉသေႇသြႃႇသေ လႆႈယုၵ်ႉၶိုၼ်ႈပဵၼ်ရႁၢၼ်းၼႂ်းသိမ်ႇဝၢၼ်ႈယူၵ်ႇ၊ လႆႈၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈၸၢင်း ပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ ။
ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၸၢင်းပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ ယေႃးတူဝ်ၶၢႆႉမိူဝ်းႁဵၼ်းသတ်ႉတႃႇ သၢင်းၵျူဝ်ႇ တီႈဝတ်ႉၵျွင်းသူၺ်ႇၵျိၼ်ႇ တေႃးယ ဝၢၼ်ႈၶႃႇ ၵျွၵ်ႉမႄး ဢိူင်ႇမိူင်းသီႇပေႃႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ၸင်ႇၶၢႆႉလူင်းမိူဝ်းႁဵၼ်းထမ်းပိတၵၢတ်ႈ ၽႃႇသႃႇပႃႇလိမႃႇၵထ ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈမၼ်းတလေး-တႃႈၵုင်ႈ။
သိုပ်ႇသေၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈမိူင်းမၢၼ်ႈသေၶဝ်ႈၵႂႃႇမိူဝ်းၼႂ်းမိူင်းဢိၼ်ႊၻီႊယိူဝ်ႊ၊ သိုပ်ႇတၢမ်ၶဝ်ႈ ၵႂႃႇၼႂ်းၵုၼ်သီႇႁူဝ် မိူင်းလင်ႇၵႃႇ သွၼ်ထမ်းပိတၵၢတ်ႈ။ ၽႃႇသႃႇၼႃႇၵရိ ႁိၼ်ႇတီႇ လႆႈၶၢဝ်းတၢင်းၼိုင်ႈပီ ၸင်ႇပွၵ်ႈဝၢႆႇၶိုၼ်းမိူင်းတႆး၊ မႃးၶိုၼ်းတမ်ႈတီႈၶူးဝႃးၵဝ်ႇ တေႃးယ ဝၢၼ်ႈၶႃႇ ၵျွၵ်ႉမႄး။
ၽွၼ်းၵၢၼ် (လိၵ်ႈလၢႆး) – လူင်ႉလႅၼ်ႇၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ လိၵ်ႈလၢႆး၊ ၵပျႃႇ (ဝွၵ်း) လင်ႇၵႃႇ၊ ၽႃႇသႃႇတၢင်းမေႃတႆး၊ သတ်ႉတႃႇ သၢင်းၵျူဝ်ႇ၊ ထမ်းပိတၵၢတ်ႈ ၽႃႇသႃႇပႃႇလိမႃႇၵထ ၊ ၽႃႇသႃႇၼႃႇၵရိ ႁိၼ်ႇတီႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်မိူင်းသူႈ လႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇ ၸင်ႇၵႂႃႇၽိတ်ႈ/ ၼိမၼ်ႇတၼမႃးၼင်ႈ ဝတ်ႉၵျွင်း ႁဵင်းဢၼ်ၼမ်ႉပၢင်-ၼမ်ႉယူမ်းပွင်ႇၵၼ်၊ ႁွင်ႉဝႃႈ “ၵျွင်းယူမ်းပွင်ႇ” ။ မၼ်းၸဝ်ႈ ႁဵတ်းၶူးသွၼ်ပူင်သွၼ်ပၼ် တၢင်းႁူႉတၢင်းမေႃ ပရိယၢတ်ႈ၊ ပတိပၢတ်ႈ၊ ပိတၵၢတ်ႈ ထမ်းၸဝ်ႈလၢႆပိူင် ပၼ်တီႈၸဝ်ႈသၢင်ႇသႃႇမၼေႇရ်၊ ရႁၢၼ်းၸဝ်ႈၸၢင်းတင်းၼမ် ၼပ်ႉႁူဝ်ပၢၵ်ႇ၊ ႁဵတ်းၼၼ်သေ ဢဝ်ၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈလိုဝ်းႁူင်တူဝ်ႈမိူင်းတႆးၵူႈငွၼ်ႈယဝ်ႉ။
ထိုင်မႃးပီပုတ်ႉထ 2501 ၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1319 ၊ ယူႇတီႈမိူင်းတႆးပတ်းပိုၼ်ႉ ၸဵမ်ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းသင်ႇၶႃႇ၊ တၵ်ႉၵႃႇၵူၼ်းႁိူၼ်းလႄႈၸဝ်ႈၾႃႉလူင်မိူင်းယွင်ႁူၺ်ႈ ၸဝ်ႈၶမ်းသိူၵ်ႈ ၽွမ်ႉသဵင်ပဵင်းပၢၵ်ႇၵၼ်သေ ၼိမၼ်ႇတၼမႃး ၼင်ႈဝတ်ႉၵျွင်းပိတၵၢတ်ႈ ပၢင်လူင်။ ယုၵ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈၶိုၼ်းပဵၼ် သင်ႇၶမႁႃႇၼႃႇယၵလူင် ၼမ်းႁူဝ်ရႁၢၼ်း ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇတၢင်းမေႃၶဝ်ၸဝ်ႈ၊ ထွၼ်ဢဝ်ၽႃႇသႃႇပႃႇလိပိတၵၢတ်ႈ ပိၼ်ႇပဵၼ်ၽႃႇသႃႇ ၾၢႆႇတႆးယဝ်ႉတူဝ်ႈ တဵမ်ထူၼ်ႈလီငၢမ်း (ဢွၼ်ႁူဝ်သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆးပိၼ်ႇဝႆႉပိတၵၢတ်ႈသၢမ်ၵွင် ပႃႇလိၽႄတႆး)။
လိၵ်ႈလၢႆးဢၼ်ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈတႅမ်ႈဢွၵ်ႇဝႆႉၸမ်ႉ-
1. ၵမ်ႇပေႃးၸႁိတရႃႇသီႇၵျၢမ်း။ 2. ထမ်ႇမၸၵျႃႇထၢမ်တွပ်ႇ။ 3. သႃႇထုဝိလႃႇသိၼီႇတြႃးတႆး။ 4. ၸဝ်ႈသၢင်ႇတိုဝ်းၵမ် ပႃႇလိၽႄတႆး။ 5. ၸဝ်ႈသၢင်ႇတိုဝ်းၵမ် ထၢမ်တွပ်ႇ။ 6. ပႃႇတိမွၵ်ႈၽႄတႆး။ 7. ၶုတ်ႉတသိၵ်ႉၶႃႇ။ 8. မႃႇတိၵႃႇထႃႇတုၵထႃၵျၢမ်း။ 9. ၵထိၼ်ႇ ထၢမ်တွပ်ႇ။ 10. သတ်ႉတႃႇပုတ်ႈၸိတ်ႈၽႄတႆး။ 11. မူႇလသိၵ်ႈၶႃႇ။ 12. ပႃႇလိပၵုၼ။ 13. မင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈ ပႃႇလိၽႄတႆး။ 14. မင်ႇၵလႃႇသုတ်ႈထၢမ်တွပ်ႇ။ 15. ၵၸ်ႉၸေးသတ်ႉတႃႇၽႄတႆး။ 16. သၢင်းၵျူဝ်ႇၽႄတႆး။17. ၵမ်ႇမဝႃႇၸႃႇၽႄတႆး။ 18. သွင်ၽႃႇသႃႇ ၵႅမ်မိုဝ်း (မၢၼ်ႈ-တႆး) ၸိူဝ်းၼႆႉ။
လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ပပ်ႉယွႆႈပပ်ႉယႅမ်း လေႃးၵီႇ လေႃးၵုတ်ႉတြႃႇပုၼ်ႈတႃႇလီႁူႉ လီမၢႆလီတွင်း လီတိုဝ်းၵမ်ႁဵတ်းၸွမ်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၸဝ်ႈတႅမ်ႈမီးတင်းၼမ်-ၼႆယဝ်ႉ။
သဵင်ႈၵမ် ပီပုတ်ႉထ/သႃႇသၼႃႇ 2515 ၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1333 လိူၼ်သိပ်းဢဵတ်းလွင်ႈ 14 ၶမ်ႈ၊ ဝၼ်းၸၼ်၊ ဢႃႇယုၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈထိုင်ထူၼ်ႈ 79 ၊ ၶဝ်ႈသူၼ်မၢၵ်ႇႁၢၵ်ႈၶမ်း လူႉလွၼ်ႇၵႂႃႇတီႈ ႁူင်းယႃ မျႃႉရတၼႃႇ ဝဵင်းလူင်တႃႈၵုင်ႈ။ ထႃႇတုၸေႇၻီႊ (ၵွင်းမူးမႁႃႇၼႃႇယၵ) မၼ်းၸဝ်ႈ မီးဝႆႉယူႇၾၢႆႇၸၢၼ်းဝတ်ႉၵျွင်းပတၵၢတ်ႈ ဝဵင်းပၢင်လူင် တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်။
ၶေႃႈမုလ်း ဢိင်ပပ်ႉ ပိုၼ်းၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆးၵဝ်ႈၸဝ်ႈ ဢၼ်လုင်းၶုၼ်မႁႃႇ တႅမ်ႈဢိတ်ႇဢွၵ်ႇဝႆႉ မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ1348 ၊ ပီၶရိတ်ႉ 1986 ။
ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉမႅၵ်ႇၵသိၼ်းၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈမၢႆ 19, July 2019
