ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးတင်းသဵင်ႈ ဢွၼ်တၢင်းႁွင်ႉဝႃႈၶိူဝ်းသယၢမ်

လိၵ်ႈတႆးမႂ်ႇ ဢၼ်တႆးႁဝ်းၸႂ်ႉယူႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢႆမိူင်းၵဵင်းတုင် ဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈၶူင်သၢင်ႈဢွၵ်ႇမႃး။ ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးတင်းမူတ်းၵေႃႈ ဢွၼ်တၢင်းႁွင်ႉဝႃႈသယၢမ် (သျႅၼ်း)။ တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ် ပီႈၼွင်ႉတၢင်းမျႃႉဝတီႇၶဝ် တိုၵ်ႉႁွင်ႉမိူင်းထႆးဝႃႈ မိူင်းသယၢမ်၊ ပေႃးတေၵႂႃႇမိူင်းထႆး လၢတ်ႈဝႃႈ တေၵႂႃႇမိူင်းသယၢမ်- ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် လၢတ်ႈ။

ဝၼ်းတီႈ 19/11/2017 လိူၼ်ၸဵင်မႂ်ႇဝၼ်းၼိုင်ႈ၊ ဢၼ်ပဵၼ်ဝၼ်းႁပ်ႉတွၼ်ႈပီမႂ်ႇတႆးၼၼ်ႉ လိူဝ်သေၸတ်းပၢင်ပွႆး ႁပ်ႉတွၼ်ႈပီမႂ်ႇတႆး 2112 ယဝ်ႉ တၢင်းၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆး (ၵဵင်းမႆႇ) လႆႈၸတ်းႁဵတ်းပႃး ပၢင်ဢုပ်ႇၶႆႈလွင်ႈၽႃးသႃလိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈတႆး တီႈဝတ်ႉၵူႇတဝ်ႈ ဢိူင်ႇသီၽုမ်း ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵဵင်းမႆႇ ၸိုင်ႈထႆး။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ မီးၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်ၼႂ်းတႆး ၶဝ်ႈႁူမ်ႈမွၵ်ႇလၢတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်းလၢႆၵေႃႉလၢႆၸဝ်ႈ။

တီႈပၢင်ၵႅဝ်ႈ ပၢင်ဢုပ်ႇၶႆႈလွင်ႈၽႃးသႃလိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈတႆး တီႈဝတ်ႉၵူႇတဝ်ႈပွၵ်ႈၵမ်းၼႆႉ မီးပႃးပၢင်ယုၵ်ႉယွင်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းတႆး ၸိူဝ်းမႃးႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းလဝ်ႇမူၼ်ႈတူၼ်ႈၸႂ်ပၼ် ပီႈၼွင်ႉၽူႈမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၢင်ပွႆးပီမႂ်ႇတႆး။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ မီးပႃးၵၢၼ်တွၼ်ႈသူး/ရၢင်းဝလ်းလုၵ်ႈႁဵၼ်း ၸိူဝ်းၵတ်ႉၶႅၼ်ႇလိၵ်ႈလၢႆးၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် မွၵ်ႇလၢတ်ႈၵႂၢမ်းဝႃႈ-“လိၵ်ႈတႆးမႂ်ႇႁဝ်းဢၼ်ၸႂ်ႉယူႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ လုၵ်ႉမႃးတီႈၸဝ်ႈသၢႆမိူင်းၵဵင်းတုင်။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ပေႃးဝႃႈမိူင်းတႆးၼႆႉ ပူၼ်ႉလွတ်ႈပဵၼ်ၸၢတ်ႈၶီႈၶႃႈတီႈဢိင်းၵလဵတ်ႈယဝ်ႉၵေႃႈ မႃးပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ႁင်းၵူၺ်း၊ ပေႃးမႃးပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈႁင်းၵူၺ်းၼႆ ဢၼ်လႆႈယိပ်းႁွင်ႈၵၢၼ်ၾၢႆႇပၢႆးပၺ်ၺႃၼႆႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢႆမိူင်း။ မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ ဢိင်းၵလဵတ်ႈၵေႃႈၶႅၼ်ႇ လိၵ်ႈထႆးၵေႃႈၶႅၼ်ႇ၊ မၼ်းၸဝ်ႈၶႅၼ်ႇလိၵ်ႈလၢႆၽႃႇသႃႇ။ ပေႃးမၼ်းၸဝ်ႈယိပ်း ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽွင်းလူင်ၾၢႆႇပၢႆးပၺ်ၺႃမိူင်းတႆးယဝ်ႉၵေႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈမႃးႁွင်ႉၽူႈမီးပၺ်ၺႃ မေႃလိၵ်ႈမေႃလၢႆးတင်းသဵင်ႈသေ ၶွတ်ႇၽွတ်ႈႁဵတ်းၵေႃၵမ်ၵၢၼ် ႁဵတ်းဢွၵ်ႇပပ်ႉလိၵ်ႈတႆးမႂ်ႇ။ ၵွပ်ႈၼၼ် လိၵ်ႈတႆးမႂ်ႇဢၼ်ႁဝ်းၸႂ်ႉယူႇမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈမၼ်းၸဝ်ႈမႃး၊ မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ မီးၵုၼ်းမုၼ်ယႂ်ႇၼိူဝ်တႆးႁဝ်းတႄႉတႄႉ”-ဝႃႈၼႆ။

လိူဝ်သေၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈတႅမ်ႈဝႆႉလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆၵမ်မီးလၢႆပပ်ႉ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈယႂ်ႇလိူဝ်ပိူၼ်ႈၼႂ်းမိူင်းဝၼ်းတူၵ်းပဵၼ် (The Shan State and the British Annexation) မိူင်းတႆးလႄႈလွင်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈမႃးၽွင်းငမ်း-ၼႆယဝ်ႉ။

ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈတႆး၊ သယၢမ်၊ Shan လုၵ်ႉတီႈလႂ်မႃးၼႆၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် သိုပ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ- “တႆးဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ တၢင်းပီႈၼွင်ႉထႆးပိုတ်ႇတီႈပွင်ႇဝႃႈ လွတ်ႈလႅဝ်း။ ဢွၼ်တၢင်းၼႆႉ မိူင်းထႆးႁွင်ႉဝႃႈသယၢမ်၊ ထိုင်မႃးပီ 1949 ၶဝ်တၢင်ႇၼႂ်းသၽႃး၊ သၽႃးႁပ်ႉႁွင်းသေ ၸင်ႇၵွႆႈပဵၼ်မႃးႁွင်ႉဝႃႈထႆးလႅၼ်ႊ။ မိူင်းထႆးၼႆႉ ဢွၼ်တၢင်းပိူၼ်ႈႁွင်ႉ သယၢမ်တိၵ်းတိၵ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ သယၢမ်ၼႆႉ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းပိူၼ်ႈပွင်ႇဝႃႈ ပေႃးပဵၼ်ၵူၼ်းထႆး ပိူၼ်ႈႁွင်ႉသယၢမ်။ ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇပွင်ႇၸိူင်ႉၼၼ်၊ သယၢမ်ၼႆႉမၼ်းပွင်ႇဝႃႈ ၽႅၼ်ႇလိၼ်မိူင်းထႆးၼႆႉ လၢႆၸၢဝ်းၶိူဝ်းယူႇႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းသယၢမ်တင်းမူတ်း၊ လႃးႁူႇ ၶမဵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းသယၢမ်တင်းမူတ်း မၼ်းပွင်ႇၸိူင်ႉၼႆ”-ဝႃႈၼႆ။

“တီႈၼႆႈၼႆႉ မၼ်းပိူင်ႈဢၼ်တင်းႁဝ်းဢိတ်းၼိုင်ႈ၊ ပေႃးသူၸဝ်ႈယူႇတီႈပွတ်းမႄႈသွတ်ႇ-မျႃႉဝတီႇၸိူဝ်းၼႆႉ သူၸဝ်ႈတေႁူႉယူႇ။ ၵူၼ်းမျႃႉဝတီႇၶဝ်ၼႆႉ ပေႃးလူဝ်ႇမႃးယူတ်းယႃတူဝ်ၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈသင်၊ ပေႃးလူဝ်ႇမႃးၵႃႉ ၼႂ်းမိူင်းထႆးၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈသင်၊ ၶဝ်ဝႃႈတေၵႂႃႇမိူင်းသယၢမ် (သျႅၼ်းပျီႇတႂႃးမႄႇ) ၊ ၶဝ်ဢမ်ႇဝႃႈတေၵႂႃႇမိူင်းထႆး။ ၶဝ်တိုၼ်းႁွင်ႉမိူင်းၼႆႉပဵၼ်မိူင်းသယၢမ်၊ တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵေႃႈ ယင်းတိုၵ်ႉႁွင်ႉယူႇ။ ႁဝ်းႁွင်ႉဝႃႈႁဝ်းပဵၼ်တႆး ပဵၼ်ထႆးယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢၼ်ႁွင်ႉႁဝ်းဝႃႈပဵၼ်သယၢမ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၶိူဝ်းမွၼ်း၊ ၶမဵၼ်။ ၼႂ်းၶိူဝ်းမွၼ်း ၶိူဝ်းၶမဵၼ်ၼၼ်ႉ ပႃးပီႈၼွင်ႉဝႃႉ ပီႈၼွင်ႉလွႆ (ပလွင်ႈ) ၸိူဝ်းၼႆႉ”- ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် လၢတ်ႈပႃးၼင်ႇၼႆ။

ႁူဝ်ပဝ်ႈၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆး ၵဵင်းမႆႇ ၸၢႆးသႅင်ယ လၢတ်ႈၼႄတၢင်းယိူင်းဢၢၼ်းဝႃႈ- “ပၢင်ဢုပ်ႇၶႆႈ လွင်ႈၽႃးသႃလိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈတႆး တီႈဝတ်ႉၵူႇတဝ်ႈပွၵ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ပွၵ်ႈၵမ်း 4 ။ ပၢင်ဢုပ်ႇၶႆႈၼႂ်းတိုဝ်ႉတၢင်း ဝၼ်းပီမႂ်ႇၼႆႉ လွင်ႈၾိင်ႈငႄႈ လိၵ်းလၢႆး ၽႃးသႃ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ပၢႆးမွၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉပဵၼ်လၵ်းမၼ်း။ ပိူင်လူင်မၼ်း တေလိူၵ်ႈဢဝ်ႁူဝ်ၶေႃႈလႂ်ပဵၼ်လၵ်းၼၼ်ႉ ယူႇတီႈၵူၼ်းၶဝ်ႈႁူမ်ႈထွမ်ႇငိၼ်းမၼ်းလႄႈ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင် ၸိူဝ်းမႃးမွၵ်ႇလၢတ်ႈသပ်းလႅင်းလွင်ႈႁူဝ်ၶေႃႈၼၼ်ႉ။ ပေႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် ပဵၼ်ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈပဵၼ်လၵ်း၊ ၸတ်းပွၵ်ႈၵမ်းလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ယူႇတီႈၽူႈမွၵ်ႇလၢတ်ႈသပ်းလႅင်းပဵၼ်လၵ်း၊ မိူၼ်ၼင်ႇမိူဝ်ႈပီႈၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၶဝ်မႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ ဝႆႉႁူဝ်ၶေႃႈလွင်ႈပၢႆးမွၼ်းပဵၼ်လၵ်း”-ဝႃႈၼႆ။

ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆး ၵဵင်းမႆႇၼႆႉ လိူဝ်သေၸတ်းပၢင်ပွႆးႁပ်ႉတွၼ်ႈပီမႂ်ႇတႆး မႃးလၢႆလၢႆပီ၊ ၸတ်းပၢင်ဢုပ်ႇၶႆႈ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၽႃးသႃလိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႃး လၢႆမိူဝ်ႈလၢႆပွၵ်ႈယဝ်ႉ တင်ႈတႄႇပီ 2014 မႃး လႆႈၸတ်းပၢင်လူင်းၾွၼ်ႉလိၵ်ႈတႆး ယူႊၼီႊၶူတ်ႊၼႂ်းၶိူင်ႈၾူၼ်ႊ/မိုဝ်းထိုဝ်၊ ၼႂ်းၶွမ်ႊၽိဝ်ႊတိူဝ်ႊ ၸိူဝ်းၼႆႉ တီႈဝတ်ႉၵူႇတဝ်ႈမႃးလၢႆလၢႆပွၵ်ႈ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ လွင်ႈၼႃႈၵၢၼ်သႃသၼႃၵေႃႈ ပေႃးထိုင်ၶၢဝ်းၸတ်းပၢင်ပွႆး သၢင်ႇလွင်း တီႈဝတ်ႉၵူႈတဝ်ႈၵေႃႈ လႆႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွႆႈထႅမ်တၢင်းဝတ်ႉမႃးတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ။