ငဝ်းလၢႆးမိူင်းရၶႅင်ႇပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်တႄႉ လွင်ႈၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၶိူဝ်းၵူၼ်း

မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ။ ၼႂ်းဝူင်ႈဝၢင်ႈ 2-3 ဝၼ်းၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈတေလႆႈႁၼ်ယူႇ တီႈၼႂ်းမိူင်းတႆး ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈပႃးၸဵမ်မိူင်းမၢၼ်ႈ၊ မိူင်းဢၼ်ဝဵင်းယႂ်ႇဝဵင်းလူင်ၸိူဝ်းၼႆႉ တင်းမူတ်းတင်းသဵင်ႈ လႆႈႁၼ်မီးၵူၼ်းပဵၼ်ၾုင်ပဵၼ်ၵေ ၶွၼ်ႈတုမ်ၵၼ်သေလုၵ်ႉႁိုၼ်ႇဝႃႈ ႁဝ်းၸုၵ်းမၼ်ႈယူႇၾၢႆႇႁူဝ်ၼႃႈၸိုင်ႈမိူင်း ဢၼ်ပဵၼ်တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸူႉၵျီႇ၊ ႁဝ်းၵမ်ႉထႅမ်မၼ်းၼၢင်း ဢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈႁၢင်ႈပွင်ယူႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ-ၼႆ လႆႈႁၼ်သူင်ၵၼ်ယိူင်ႈၵၼ်သေႁဵတ်းယူႇ တင်းၼမ်တင်းလၢႆ။

ၵူၺ်းၵႃႈ ပဵၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈလႆႈႁၼ်ပေႃႈမႄႈပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းမိူင်း ၸိူဝ်းဢၼ်ၸုၵ်းမၼ်ႈၾၢႆႇမၼ်းၼၢင်း မီးယူႇတင်းၼမ်တင်းလၢႆသေတႃႉၵေႃႈ ၼႆႉပဵၼ်ငဝ်းလၢႆးၾၢႆႇၼႂ်းမိူင်းၵူၺ်း၊ မၼ်းမိူၼ်တင်းဢဝ်ၼမ်ႉလၢႆး တႃးယႃမူၼ်ႇ ၶႂ်ႈပဵၼ်ၼၼ်ၵူၺ်း။ ၵွပ်ႈသင်လႄႈၼႆ ပေႃးမႃးတူၺ်းတီႈၼႂ်းၵူႈမိူင်းမိူင်း ၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇၼႆႉၼႆၸိုင် တႄႇဢဝ်မိူင်းဢိင်းၵလဵတ်ႈတေႃႇထိုင် မိူင်းမူႇသလိမ်ႇလၢႆလၢႆမိူင်းၸိူဝ်းၼႆႉ တင်းမူတ်းတင်းသဵင်ႈ ပႃးၸဵမ်မိူင်းဢၼ်ပႃးၼႂ်းၸိုင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ EU တင်းမူတ်းတင်းသဵင်ႈၼႆႉ ႁၼ်ၽိတ်းၼိူဝ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈယူႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈတေလႆႈႁူႉငိၼ်းၸွမ်းၵၼ်ယူႇၶႃႈ။

လွင်ႈဢၼ်ႁၼ်ၽိတ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ပိူင်ယႂ်ႇသုတ်းမၼ်းတႄႉ မိူင်းဢိင်းၵလဵတ်ႈဢိၵ်ႇတင်းမိူင်း ယူႊရႃးပႃႉ (EU) တင်းၼမ်တင်းလၢႆႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ-ၼႆႉပဵၼ်လွင်ႈၵႂၢတ်ႇလၢင်ႉၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵၼ်ဢိူဝ်ႈ- ႁၼ်ထိုင်ၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆ။ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းလႆႈ ဢမ်ႇၵႄႈလိတ်ႈလႆႈပၼ်ႁႃဢၼ်ၼႆႉလႄႈ ၸင်ႇဝႃႈထိုင်တီႈပေႃးလႆႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉသရေႇၼႃႈတႃၸိုင်ႈမိူင်း ဢမ်ႇၵႃး ပႃးၸဵမ်ႁူဝ်ၼႃႈၸိုင်ႈမိူင်းၵေႃႈ လႆႈၼႃႈလူႉဢူၵ်းဢၢႆတေႃႇၵမ်ႇၽႃႇယူႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။

ပေႃးမႃးတူၺ်းပိုၼ်းမၼ်း လွင်ႈ Genocide ၼႆႉ တႄႇမႃးမိူဝ်ႈပီ 1948 ႁဵတ်းၸွမ်းပၢင်ၵုမ်လူင် UN Convention ဢၼ်ဝႃႈၶေႃႈႁႅၼ်းတမ်းၶွင်မိူင်း UN သေယဝ်ႉ မီးၵူၼ်းၸိုင်ႈမိူင်း 140 ပၢႆႁူမ်ႈၵၼ် လူင်းလၢႆးမိုဝ်းဝႆႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆ ယွၼ်ႉသိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈၵမ်း 2 ၼႆႉ ၵူၼ်းလႆႈလူႉတၢႆၵႂႃႇ 6 လၢၼ်ႉပၢႆ၊ လႆႈထုၵ်ႇၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉႁႅမ်တၢႆပႅတ်ႈ။ ပေႃးဝႃႈၵူၼ်းၼႆႉ တေသိုပ်ႇပဵၼ်ၸိူင်ႉၼၼ်ထႅင်ႈ မိူဝ်းၼႃႈၼႆၸိုင် ၼင်ႇႁိုဝ်တေႁႄႉၵင်ႈလႆႈ ဢမ်ႇဝႃႈၸိုင်ႈမိူင်းလႂ် ဢမ်ႇဝႃႈမုၵ်ႉၸုမ်းလႂ်၊ ႁႂ်ႈပေႃးၸၢင်ႈႁႄႉၵင်ႈၵၼ်ၵႂႃႇ လႆႈၼၼ်ႉၼႆလႄႈ ၸင်ႇဝႃႈမႃးတႅပ်းတတ်း Convention ဢၼ်ၼႆႉ၊ ၶေႃႈႁႅၼ်းတမ်းဢၼ်ၼႆႉ။

ပေႃးႁႅၼ်းတမ်းဢၼ်ၼႆႉမႃးယဝ်ႉ၊ ပဵၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇႁိုဝ်လႄႈ တေလႆႈမၵ်းမၼ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်လွင်ႈၵႂၢတ်ႇလၢင်ႉၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉ ၸၢဝ်းၶိူဝ်း Genocide ၼႆၸိုင်- 1.ပဵၼ်လွင်ႈႁဵတ်းႁၢႆႉတီႈၵၼ်ၼႆႉ ဢဵၼ်းဢၢၼ်းပေႉသေယဝ်ႉ တင်ႈၸႂ်ပူၼ်ႉပႅၼ်။ 2.ႁဵတ်းလွင်ႈယႃႉလူႉၵဝ်းလႅဝ် တီႈၵူၼ်းမူႇၼိုင်ႈၸုမ်းၼိုင်ႈ ၸၢဝ်းၼိုင်ႈ၊ သင်ဝႃႈၵူၼ်းမူႇၼိုင်ႈၸုမ်းၼိုင်ႈ ၸၢဝ်းၼိုင်ႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တၢမ်တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၶဝ်မၵ်းမၼ်ႈဝႃႈ ႁဝ်းၼႆႉပဵၼ်ၵူၼ်းၸုမ်းၼိုင်ႈဢိူဝ်ႈ၊ ႁဝ်းၼႆႉပဵၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းၼိုင်ႈဢိူဝ်ႈၼႆ တၢမ်တူဝ်ၶဝ်မၵ်းမၼ်ႈၵူၺ်းၵေႃႈလႆႈ၊ ၵူၼ်းႁိမ်းႁွမ်း ဢမ်ႇၼၼ်တၢင်ႇၵေႃႉ တၢင်ႇၸုမ်းမၵ်းမၼ်ႈၵေႃႈ တေလႆႈဝႃႈပဵၼ်ၵူၼ်းၸုမ်းၼိုင်ႈမူႇၼိုင်ႈ ၸၢဝ်းၼိုင်ႈ။

လိူဝ်သေၼၼ်ႉသမ်ႉ 3.ဢိင်ၼိူဝ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၵူၼ်းၼိုင်ႈဢၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ၸုမ်းၵူၼ်းၼိုင်ႈၾုင်၊ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ပႃႇတီႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼိုင်ႈဢၼ်၊ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းသေဢၼ်ဢၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တေလႆႈမၵ်းမၼ်ႈပႃးၼႂ်း ၸုမ်းၼိုင်ႈ ၸၢဝ်းၼိုင်ႈၶိူဝ်းၼိုင်ႈၼၼ်ႉယူႇ။

ၶေႃႈတီႈ 4.ၶၢတ်ႈၶွပ်ႇဝႆႉၼႂ်းငဝ်းလၢႆးပိူင်ပဵၼ်ဢၼ်ၼိုင်ႈသေယဝ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းၸုမ်းၼိုင်ႈ ၸၢဝ်းၼိုင်ႈၶိူဝ်းၼိုင်ႈၼၼ်ႉ တုၵ်ႉယၢၵ်ႈ တွၼ်ႈတူဝ်တွၼ်ႈၸႂ်၊ ယဝ်ႉၵေႃႈငႅၼ်းၶေႃးၶႃႈႁႅမ် ႁႂ်ႈပေႃးလူႉပေႃးတၢႆ ပေႃးၸဵပ်းပေႃးသႅပ်ႇ။ ၶေႃႈတီႈ 5.သူၼ်းသေႃႇယူင်းပၼ် ႁႂ်ႈယုင်ႈယၢင်ႈဢူၼ်ဢၢၼ်။ ပေႃးဝႃႈႁဵတ်း 5 လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉမႅၼ်ႈယဝ်ႉၼႆၸိုင် တေလႆႈမၵ်းမၼ်ႈဝႃႈပဵၼ်လွင်ႈ Genocide ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၸၢဝ်းၶိူဝ်းယဝ်ႉ။

ပေႃးမႃးတူၺ်း တေမီး 2 တွၼ်ႈ။ ပေႃးဝႃႈႁဵတ်းႁႂ်ႈလႆႈလူႉလႆႈတၢႆလႆႈႁၢႆၵႂႃႇၼႆ တေဝႃႈပဵၼ် Genocide ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ႁႂ်ႈပေႃးလူႉတၢႆဢမ်ႇမီးသေတႃႉၵေႃႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမၼ်းႁၢႆလၢႆၵႂႃႇတီႈဢၼ်ၶဝ်ယူႇဝႆႉၵဝ်ႇၵဝ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢထမ်ႇမသေၶၢႆႉပၢႆႈၵႂႃႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ သမ်ႉတေဝႃႈပဵၼ် Ethnic cleansing ဢၼ်ဝႃႈႁဵတ်းႁႂ်ႈႁၢႆလၢႆတီႈယူႇ တၼ်းသဝ်းၵႂႃႇ။ ၼၼ်ႉၵေႃႈသမ်ႉပႃးဝႆႉၼႂ်းသဵၼ်ႈမၢႆဢၼ်ဝႃႈ Genocide ၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။

ၵမ်းၼႆႉ ယူႇတီႈၸိုင်ႈမိူင်းၼိုင်ႈဢၼ်၊ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼိုင်ႈၸုမ်းၼႆႉ မၼ်းမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းဝႆႉၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ ပေႃးဝႃႈၵႂႃႇလူင်းလၢႆးမိုဝ်းၸွမ်းဝႆႉၼႂ်း UN Convention ၼၼ်ႉယဝ်ႉၼႆၸိုင်- 1.တေဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်းၸွမ်းၼင်ႇ ဝႃႈမႃး 5 ၶေႃႈၼၼ်ႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈတေဢမ်ႇလႆႈပၼ်ႁႅင်း။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ တေလႆႈႁႄႉၵင်ႈ ၼင်ႇႁိုဝ်တေဢမ်ႇၵိူတ်ႇပဵၼ် ပၼ်ႁႃၸိူင်ႉၼင်ႇၼၼ်။ ပေႃးဝႃႈမၼ်းပဵၼ်မႃးတႄႉယဝ်ႉ မီးၵူၼ်းၼိုင်ႈၸုမ်းၼိုင်ႈၸၢဝ်း ၵိူတ်ႇႁႂ်ႈပဵၼ်ပၼ်ႁႃမႃး ႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်ပၼ်ႁႃမႃးယဝ်ႉၼႆ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆႉသမ်ႉ တေလႆႈပၼ်တူတ်ႈတၢမ်ႇတီႈၵူၼ်း ဢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်ႁဵတ်းၽိတ်းၼၼ်ႉ။

ၵမ်းၼႆႉ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆႉသမ်ႉ ႁဵတ်းၵႅင်ႈဢမ်ႇႁူႉဢမ်ႇႁၼ်သေယဝ်ႉ တင်ႈၸႂ်ပွႆႇႁႂ်ႈပဵၼ်ဝႆႉၸိူင်ႉၼၼ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈ။ ပေႃးဝႃႈႁဵတ်းၸိူင်ႉၼၼ်ၵေႃႈ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆႉၵေႃႈ တိုၼ်းဝႃႈလႆႈထုၵ်ႇမၢပ်ႇပႃးဝႃႈ မၼ်းၵေႃႈပဵၼ်ၵေႃႉႁဵတ်းၸွမ်းယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼႆလႄႈ ပေႃးမႃးထတ်းသၢင်ၸွမ်းတူၺ်း ၼႂ်းငဝ်းလၢႆးဢၼ်ပဵၼ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈဝၼ်းမိူဝ်ႈလဵဝ် တီႈတၢင်းမိူင်းရၶႅင်ႇၼၼ်ႉၼႆၸိုင် တႄႇဢဝ်လိူၼ်ဢေႃႊၵတ်ႊသ် 25 ဝၼ်းၵူၺ်း ၼပ်ႉသွၼ်ႇၵႂႃႇထႅင်ႈ တၢင်းၼႃႈမွၵ်ႈ 15 ဝၼ်း ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 2 ဝူင်ႈၼႆႉ ၵူၼ်း 5 သႅၼ်လိူဝ်လိူဝ် လႆႈပၢႆႈဢွၵ်ႇမိူင်းမၢၼ်ႈ မိူင်းရၶႅင်ႇသေယဝ်ႉ ၵႂႃႇမီးယူႇတီႈတၢင်းမိူင်းၿင်းၵလႃးၻဵတ်ႉသျ်။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ပေႃးမႃးၼပ်ႉတူၺ်းဝၢၼ်ႈမၼ်း ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းမွင်းတေႃးဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်း ဝၢၼ်ႈမၼ်းမွၵ်ႈ 290 လိူဝ်လိူဝ် လႆႈထုၵ်ႇတင်းၾႆးၸုတ်ႇၽဝ်ပႅတ်ႈ ဢမ်ႇၵိုတ်းတေႃမၼ်းႁၢၵ်ႈမၼ်းသေဢိတ်း၊ ၵူၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇၵိုတ်းသေၵေႃႉသေၵူၼ်းသေယဝ်ႉ လႆႈပၢႆႈၼီၵႂႃႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵမ်ႇၽႃႇႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ၼႆႉပဵၼ် Genocide ယဝ်ႉ။ ပဵၼ်လွင်ႈၵႂၢတ်ႇလၢင်ႉ ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ႁႂ်ႈပေႃးမူၺ်ႉပေႃးႁၢႆယဝ်ႉၼႆ ၵမ်ႇၽႃႇတႄႉမုင်ႈႁၼ်ၸိူင်ႉၼၼ်။

ၵူၺ်းၵႃႈတီႈၼႆႈ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသမ်ႉ ႁဵတ်းႁိုဝ်ၵႄႈလိတ်ႈၶႃႈလႃႇၼႆ ပေႃးဝႃႈ UN ပွႆႇမႃးၵူၼ်း ဢၼ်တေမႃးထဵတ်ႈမႃးထၢမ်သမ်ႉဝႃႈ ဢမ်ႇပၼ်ၶဝ်ႈမႃး၊ တေႃႉတႄႉႁွင်ႉဢဝ်ၽွင်းတၢင်ၼႂ်းမိူင်းၼႆႉသေၵႂႃႇၼႄ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တီႈဢၼ်ၸုမ်းၽွင်းတၢင်ၶဝ် လႆႈၵႂႃႇလဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်းၼၼ်ႉၵေႃႈသမ်ႉ မီးတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇဢၼ်ဝႃႈ တၢမ်တူဝ်တီႈၶိူဝ်းၵူၼ်းဢၼ်ပၢႆႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလႆႈႁူႉလႆႈထၢမ် ဢမ်ႇလႆႈႁၼ်ၶဝ်သေယဝ်ႉ ၵူၺ်းလႆႈၵႂႃႇႁၼ် ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းယူႇဝႆႉတီႈၼၼ်ႈ ဢၼ်ၶဝ်ပၢၵ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ၶဝ်လႆႈထုၵ်ႇတင်းဢႃႊသႃႊ (ARSA) ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၿင်ႇၵလီႇၶဝ် မႃးပေႉၵိၼ်ၶဝ်ၼႆ ပိူင်ပဵၼ်လႄႈၵူၼ်းၵၢင်မၼ်းၵႂႃႇႁၼ်ၼၼ်ႉ ပိူင်ႈၵၼ်ဝႆႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသမ်ႉ ဢမ်ႇမီးၶေႃႈယိုၼ်ယၼ်ဢၼ်ဝႃႈ လွင်ႈဝႃႈႁဝ်းဢမ်ႇႁဵတ်း ပူၼ်ႉပႅၼ်လူလၢႆ၊ ၵူၼ်းပူၼ်ႉပႅၼ်လူလၢႆ ၵူၼ်းႁဵတ်းၽိတ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁဝ်းဢမ်ႇဢဝ်ၶၢပ်ႈ၊ ႁဝ်းတိုၼ်းႁႄႉၵင်ႈပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းပိုၼ်ႉတီႈတင်းမူတ်းတင်းသဵင်ႈယူႇ၊ ဢမ်ႇလိူၵ်ႈၽႃႇသႃႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းလႂ်၊ ဢမ်ႇလိူၵ်ႈၵူၼ်းလဵၵ်ႉၵူၼ်းယႂ်ႇ၊ ဢမ်ႇလိူၵ်ႈၵူၼ်းယိင်းၸၢႆး ႁဝ်းတိုၼ်းၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈပၼ်ယူႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဢမ်ႇၼႄလႆႈလၵ်းထၢၼ်မၼ်းၸႅင်ႈလႅင်း ႁႂ်ႈပေႃးပိုတ်ႇပၢင်ႇလူင်ႉလႅင်းၵၼ်လႄႈ ထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၸင်ႇဝႃႈၵမ်ႇၽႃႇမၢပ်ႇၼႄးၸီႉၸမ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းလႆႈ ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၸိူင်ႉၼႆမႃး ႁဝ်းၶႃႈယူႇတီႈပေႃႈမႄႈၵူၼ်းမိူင်းတႆး သမ်ႉၸၢင်ႈဢဝ်တွၼ်ႈသွၼ်သင် ပေႃးၼႆ မိူဝ်ႈပီ 1996-97 ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ထိုင်တီႈပေႃးလႆႈတၢင်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ ပီငရၢႆးလူင်-ၼႆၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢီႈသင်မႃး။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်း ၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇၶဝ် ၸႂ်ႉလၢႆးတႅပ်းသီႇတႅပ်းသေယဝ်ႉ ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၵူၼ်းမိူင်းတႆးမႃး၊ ဝၢၼ်ႈမၼ်းတေမီး 2 ႁဵင်ၸမ်၊ ႁူဝ်ၵူၼ်းၼပ်ႉဢၢၼ်ႇသႅၼ်မၼ်း လႆႈပၢႆႈဢွၵ်ႇမိူင်းၵႂႃႇ။ လုၵ်ႉတီႈမႄႈမိူင်းတႆးသေ ပၢႆႈၵႂႃႇတၢင်ႇတီႈသီႇလႅၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ယၢမ်ႈပဵၼ်မႃးယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈမိူဝ်ႈၼၼ်ႉပဵၼ် Genocide ဢိူဝ်ႈ၊ ပဵၼ် Ethnic cleansing ဢိူဝ်ႈၼႆ ၵမ်ႇၽႃႇဢမ်ႇတူင်ႉဢမ်ႇတိုၼ်ႇမႃး၊ ဢမ်ႇၸီႉဢမ်ႇၼႄးမႃး။ ၵမ်းၼႆႉ မိူဝ်းၼႃႈထႃႇပၢႆ ပိူင်ပဵၼ်ၸိူင်ႉၼၼ် ယႃႇႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ်ၼႆ ႁဝ်းၶႃႈတႄႉတေဢွၼ်လႆႈသူးတွင်း ယွၼ်းသူးယူႇ၊ တေလႆႈႁႄႉၵင်ႈယူႇ။

ၵူၺ်းၵႃႈ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈဢမ်ႇသၢင်ႇထုၵ်ႇသေ မၼ်းပဵၼ်မႃးၼႆၸိုင် တေႃႉတႄႉဝႃႈငႃတေပဵၼ်ၵူၺ်းၵေႃႈ ႁဝ်းၶႃႈလူဝ်ႇႁူႉၸၵ်းဝႆႉဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ ယူႇတီႈၵမ်ႇၽႃႇႁႂ်ႈပေႃးႁူႉၸၵ်းၵမ်းသိုဝ်ႈသေ ၸၢင်ႈမႃးၶဝ်ႈၵႄႈလိတ်ႈလႆႈၵမ်းသိုဝ်ႈၼၼ်ႉ ပိူင်ပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၸင်ႇပဵၼ် Genocide ၊ ႁဵတ်းလွင်ႈလႂ် ပူၼ်ႉပႅၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ် ၸင်ႇတေထိုင်တီႈလႆႈတၢင်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈပဵၼ် Genocide ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ႁဝ်းၶႃႈတၵ်းလႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူႉႁၼ်ၵၼ်သေ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းပိူဝ်ႈတႃႇၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈလႆႈလီငၢမ်းယဝ်ႉ ၸင်ႇႁဝ်းၶႃႈတေပူၼ်ႉလွတ်ႈလႆႈ ၽေးၶဵၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ-ၼႆ ၶႂ်ႈယွၼ်းမွၵ်ႇလၢတ်ႈမွၵ်ႈၼႆႉသေ တႃႇဝူင်ႈၼႆႉ တူင်ႉတၵ်ႉမႂ်ႇသုင်ၵၼ်တီႈၼႆႈသေ ၶွတ်ႇယွတ်ႈပၢႆၵႂၢမ်းတီႈၼႆႈ၊ မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ။

(တၢင်းႁၼ်ထိုင် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၽူႈထတ်းလိၵ်ႈ ႁိုၼ်း ၵႃယၢင်း)